Inflacja w Polsce – spadek siły nabywczej środka płatniczego
Pieniądz właściwie realizujący swoje zadanie utrzymuje siłę nabywczą na stabilnym poziomie. W przeciwnym razie nie tylko nie mógłby pełnić funkcji przechowywania wartości w czasie, ale i jako jednostka obrachunkowa przestałby należycie spełniać swoją rolę. Przyrost ilości środka płatniczego w obiegu, następujący bez proporcjonalnego przyrostu towarów i usług na rynku, powoduje spadek jego siły nabywczej – inflację, która objawia się ogólnym wzrostem cen w gospodarce. Inflacja w Polsce, która w ostatnim czasie wzrosła do już dawno nieodnotowanego poziomu, budzi potrzebę bliższego przyjrzenia się temu zjawisku.
Wskaźniki cen konsumpcyjnych
Statystyczny pomiar skali spadku siły nabywczej środka płatniczego odbywa się poprzez obserwację jego skutków – czyli zmiany poziomu cen.
Wskaźnikiem obrazującym, jak kształtuje się inflacja w Polsce, jest indeks cen konsumpcyjnych – CPI (Consumer Price Index). Oblicza się go na podstawie średniej ważonej cen towarów i usług nabywanych przez przeciętne gospodarstwo domowe. Dane do obliczeń gromadzone są przy zastosowaniu tak zwanego statystycznego koszyka zakupów, za którego skład i proporcje odpowiedzialny jest GUS.
Eurostat, publikując statystyki służące przedstawieniu tego, jaki poziom osiąga inflacja w krajach Unii Europejskiej, posługuje się wskaźnikiem HICP (Harmonised Index of Consumer Prices). Wskaźnik ten różni się od stosowanego w Polsce CPI głównie składem koszyka konsumpcyjnego.
Poniższa tabela przedstawia zmiany poziomu cen w Polsce liczone rok do roku według dwóch wymienionych wskaźników:
| Rok | Wskaźnik CPI (r/r) | Wskaźnik HICP (r/r) |
|---|---|---|
| 2022 | 14,4% | 13,2% |
| 2021 | 5,1% | 5,2% |
| 2020 | 3,4% | 3,7% |
| 2019 | 2,3% | 2,1% |
| 2018 | 1,6% | 1,2% |
| 2017 | 2,0% | 1,6% |
| 2016 | -0,6% | -0,2% |
| 2015 | -0,9% | -0,7% |
| 2014 | 0,0% | 0,1% |
| 2013 | 0,9% | 0,8% |
| 2012 | 3,7% | 3,7% |
| 2011 | 4,3% | 3,9% |
| 2010 | 2,6% | 2,6% |
| 2009 | 3,5% | 4,0% |
| 2008 | 4,2% | 4,2% |
| 2007 | 2,5% | 2,6% |
| 2006 | 1,0% | 1,3% |
| 2005 | 2,1% | 2,2% |
| 2004 | 3,5% | 3,6% |
| 2003 | 0,8% | 0,7% |
Cel inflacyjny NBP
Wysokość wskaźnika CPI ma kluczowe znaczenie dla prowadzonej przez Narodowy Bank Polski polityki pieniężnej. To na tym wskaźniku opiera się strategia bezpośredniego celu inflacyjnego obrana przez NBP. Strategia ta zakłada utrzymanie indeksu cen konsumpcyjnych na poziomie 2,5% w skali roku z możliwością odchylenia o jeden punkt procentowy w górę lub w dół.
Przyjęcie takich założeń oznacza celowe dążenie do osłabiania siły nabywczej złotówki, jednakże w kontrolowanym tempie. W skali 20 lat realizacja obranego przez NBP celu inflacyjnego skutkowałaby wzrostem ogólnego poziomu cen o 63,9%. Według odczytów wskaźnika CPI przez ostatnie dwie dekady polski złoty stracił jednak nieco więcej swojej siły nabywczej, niż przy zakładanym scenariuszu. Statystyczny koszyk produktów konsumpcyjnych podrożał w tym czasie o 72,9%.
Projekcje wskaźnika inflacyjnego CPI
Trzy razy w roku polski bank centralny publikuje projekcje wysokości wskaźnika CPI. Opierają się one na kwartalnych danych inflacyjnych i oprócz centralnej ścieżki przyszłych odczytów indeksu zawierają również przedziały procentowe oparte na prawdopodobieństwie skuteczności przewidywań.
Analizując cztery ostatnie projekcje NBP, warto zwrócić uwagę nie tylko na trafność publikowanych prognoz, ale również na przewidywaną datę powrotu odczytów CPI do przedziału celu inflacyjnego. Istotny jest tutaj również fakt, iż każda z prezentowanych projekcji zakłada, że stopy procentowe w Polsce pozostaną na niezmienionym poziomie.
Inflacja w Polsce – realizacja strategii NBP
W ostatnim czasie inflacja w Polsce przybrała wyraźnie na sile. Tak znaczący i wciąż pogłębiający się spadek siły nabywczej złotego z pewnością nie mieścił się w planach (ani w przewidywaniach) instytucji odpowiedzialnej za polską walutę. Pomimo tego, że permanentny wzrost cen produktów konsumpcyjnych wpisany jest w realizowaną strategię Narodowego Banku Polskiego, obecny stan rzeczy odbiega diametralnie od założonych celów – co może budzić pewne zastrzeżenia co do skuteczności prowadzonej przez NBP polityki pieniężnej.
Jeżeli jednak przyszłość potwierdzi trafność przewidywań najnowszej projekcji wskaźnika inflacyjnego, wszelkie obawy o przyszłość polskiego złotego mogą okazać się bezzasadne.
Źródło danych: nbp.pl, stat.gov.pl
Skrócone wersje grafiki: Wskaźnik cen konsumpcyjnych CPI, Projekcje inflacyjne NBP